Trong biểu diễn trực tiếp, âm nhạc luôn ẩn chứa những điều không thể đoán trước. Ca sĩ có thể bất ngờ đổi nhịp, lùi nhịp, kéo dài câu hát lâu hơn dự kiến, thậm chí hứng lên đổi sang một giọng khác ngay giữa bài. Đối với người chơi đàn piano, đây không phải là những tình huống gây trở ngại mà lại là cơ hội để biến phần đệm thành một phần đối thoại sống động với ca sĩ. Người nghệ sĩ không chỉ giữ cho bản nhạc không vỡ mà còn biết cách tận dụng sự bất ngờ để làm giàu thêm màu sắc và cảm xúc cho tiết mục.
Khi ca sĩ thay đổi nhịp, nhiệm vụ quan trọng nhất của người chơi đàn là giữ cho mạch đập của bản nhạc không bị gãy. Nếu ca sĩ hát chậm lại, người đệm nên rút gọn tiết tấu, chỉ giữ phách mạnh bằng âm trầm và hợp âm cơ bản, để ca sĩ có khoảng trống thở và cảm xúc. Ngược lại, nếu ca sĩ hát nhanh hơn nhạc, người đệm không nên chen vào quá nhiều nốt lót, mà giữ nền hòa âm chắc chắn, chờ cho ca sĩ kết thúc câu mới gài thêm một đoạn dẫn trở lại nhịp chính. Trong trường hợp ca sĩ đổi từ nhịp đôi sang nhịp ba hoặc từ nhịp bốn sang nhịp mười hai, người đệm cần lắng nghe điểm nhấn trong giọng hát để biến tiết tấu đệm thành cụm ba nốt, tạo cảm giác đong đưa tự nhiên, để ca sĩ cảm thấy mình luôn được nâng đỡ.
Lùi nhịp hay vượt nhịp cũng là hiện tượng thường thấy. Khi ca sĩ cố tình kéo lùi nhạc, người chơi piano cần giữ vững nhịp trong tay trái và thả hợp âm dài ở tay phải, tạo khoảng không để ca sĩ tự do trôi chảy. Khi ca sĩ đi trước nhịp, thay vì chạy theo, người chơi đàn chỉ cần giữ nền ổn định, bởi chính sự vững vàng này sẽ giúp giọng hát quay lại đúng dòng chảy.
Tình huống khó khăn nhất chính là khi ca sĩ bất ngờ đổi tông. Trong trường hợp này, có nhiều cách để ứng biến. Cách đơn giản là sử dụng những hợp âm mập mờ như hợp âm treo hai hoặc treo bốn, vì những hợp âm này không khẳng định rõ ràng trưởng hay thứ nên dễ dàng thích ứng với tông mới. Người có kinh nghiệm hơn sẽ nhanh chóng xác định được giọng hát vừa ngân dài thuộc về bậc nào và từ đó dựng hợp âm chuyển tông hợp lý, chẳng hạn đưa về hợp âm chuẩn bị rồi khẳng định bằng hợp âm chủ của giọng mới.
Đệm cho ca sĩ không chỉ là giữ nền hòa âm, mà còn là nghệ thuật tạo không gian và đồng hành cùng câu hát. Khi ca sĩ hát nhiều chữ, người chơi đàn nên đệm đơn giản, thưa thớt để giọng hát nổi bật. Khi ca sĩ kéo dài một nốt, lúc ấy đàn piano có thể rải hợp âm, thêm âm hình hoặc một câu lót để bù đắp khoảng trống. Đoạn phiên khúc thường nên giữ hòa âm giản dị, trong sáng. Khi đến đoạn cao trào, cần mở rộng hợp âm, thêm màu sắc như hợp âm bảy hoặc chín để tăng độ dày. Đặc biệt, trong các thể loại nhạc nhẹ như ballad hay pop, việc thay đổi độ dày mỏng của hợp âm sẽ tạo nên sự uyển chuyển, nâng giọng hát bay bổng hơn.
Một khía cạnh quan trọng khác là nghệ thuật đối thoại âm nhạc giữa đàn và giọng hát. Khi ca sĩ hát một câu hỏi bỏ lửng, người chơi đàn có thể trả lời bằng một đoạn hòa âm ngắn hướng về hợp âm chủ, giống như gật đầu xác nhận. Khi ca sĩ kết thúc bằng một câu khẳng định, người đệm có thể đáp lại bằng một hợp âm mở, mang màu sắc sáng sủa, như thể kéo dài dư âm của câu hát. Đôi khi sự đối thoại này còn thể hiện bằng cách lặp lại mô típ mà ca sĩ vừa hát, nhưng ở quãng khác hoặc biến đổi tiết tấu để tạo nên sự phát triển tự nhiên.
Trong nhiều trường hợp, im lặng cũng là một hình thức đối thoại. Khi ca sĩ thăng hoa và giọng hát đang bay cao, piano không nhất thiết phải chen tiếng, mà chỉ cần giữ nhẹ phần nền ở tay trái, để giọng hát tự tỏa sáng. Khi ca sĩ dừng lấy hơi, đó lại là khoảnh khắc vàng để piano cất lên một câu nhạc ngắn gọn, vừa như nối tiếp, vừa như đồng cảm.
Ngẫu hứng cùng ca sĩ không chỉ đòi hỏi kỹ thuật vững chắc mà còn yêu cầu sự nhạy cảm sâu sắc. Người chơi đàn phải luôn lắng nghe, quan sát, dự đoán và phản xạ nhanh chóng. Biết xử lý khi ca sĩ đổi nhịp, lùi nhịp hay chuyển tông, biết làm dày mỏng phần đệm cho phù hợp, và quan trọng nhất là biết lắng nghe để đối thoại bằng âm nhạc. Khi đạt đến mức ấy, người chơi đàn không còn chỉ là người giữ nhịp, mà đã trở thành một người bạn diễn thực thụ, cùng ca sĩ tạo nên một hành trình cảm xúc liền mạch, trọn vẹn và đầy bất ngờ cho người nghe.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
