Làm Thêm Dịp 2/9: Cơ Hội Vàng Để Người Lao Động Nhận Tới 490% Lương
(Luật sư Nguyễn Hữu Phước – Phó chủ tịch VNHR)
Ngày Quốc khánh 2/9 không chỉ là dịp nghỉ lễ quan trọng của cả nước mà còn mang đến cho người lao động một cơ hội đặc biệt để gia tăng thu nhập. Theo quy định của Bộ luật Lao động 2019, mức lương cho những ai đi làm vào ngày lễ, Tết theo quy định sẽ cao gấp nhiều lần so với ngày thường. Con số cụ thể có thể khiến nhiều người bất ngờ đó là làm thêm vào ban ngày trong dịp lễ, Tết được hưởng ít nhất 400% lương, còn nếu làm việc vào ban đêm thì thu nhập của người lao động có thể lên tới 490% lương, tương đương gần 5 ngày lương chỉ trong một ngày làm việc.
Điều này xuất phát từ cách tính tiền lương trong Bộ luật Lao động. Vào ngày lễ, nếu người lao động làm việc, họ sẽ được nhận 100% lương ngày công như bình thường, cộng thêm 300% tiền làm thêm giờ do đặc thù ngày lễ. Khi cộng lại, tổng số tiền là 400% so với ngày làm việc bình thường. Đây là mức tối thiểu mà người sử dụng lao động phải chi trả, chưa tính bất kỳ khoản thưởng hay phụ cấp nào khác.
Trong trường hợp người lao động được yêu cầu đi làm vào ban đêm trong ngày Lễ, Tết thì ngoài 400% lương nói trên, họ còn được hưởng thêm các khoản đặc thù khác. Cụ thể, đó là 30% tiền lương làm việc vào ban đêm (tính trên lương ngày thường), và thêm 20% lương tính trên phần 300% tiền làm thêm lễ vì đây là làm thêm giờ vào ban đêm. Con số 20% của 300% sẽ tương đương với 60%. Như vậy, ngoài 400% tiền lương ban ngày, người lao động còn được cộng thêm 30% + 60%, tức là tổng cộng 490% lương cho một ngày làm việc vào ban đêm trong dịp lễ, Tết.
Ví dụ, một công nhân có mức lương cơ bản là 10 triệu đồng/tháng, tương ứng với khoảng 333.000 đồng/ngày. Nếu người này đi làm ca ngày vào ngày 2/9, mức thu nhập của họ sẽ là 333.000 x 4 = 1.332.000 đồng. Nhưng nếu làm vào ca đêm, thu nhập của họ sẽ là 333.000 x 4,9 = 1.631.700 đồng. Rõ ràng, chỉ với một ca làm thêm vào ban đêm vào dịp lễ 2/9 đã mang lại cho họ khoản tiền gần bằng 5 ngày lương vào ngày bình thường, một con số cực kỳ đáng cân nhắc.
Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ, bán lẻ hay nhà hàng khách sạn, ngoài việc tuân thủ mức chi trả theo luật như trên, còn áp dụng thêm chính sách thưởng nóng để khuyến khích nhân viên làm việc vào những ngày lễ này. Có doanh nghiệp còn chi thêm từ 200.000 đến 500.000 đồng mỗi ca, khiến tổng thu nhập của người lao động trong một ngày lễ có thể vượt xa con số 490% theo quy định. Đây vừa là lợi ích thiết thực cho người lao động, vừa giúp doanh nghiệp giữ ổn định nguồn nhân lực trong các dịp cao điểm trong năm.
Điều quan trọng là, theo Bộ luật Lao động 2019, người lao động hoàn toàn có quyền từ chối làm việc vào ngày lễ, Tết nếu không đồng ý. Quyền nghỉ ngơi và hưởng nguyên lương ngày lễ, Tết được pháp luật bảo đảm. Chỉ khi có sự thỏa thuận, đồng ý thì người lao động mới phải đi làm trong những ngày này. Nếu doanh nghiệp ép buộc nhân viên đi làm mà không có sự đồng thuận, đây là hành vi vi phạm pháp luật lao động, có thể bị xử phạt hành chính và buộc phải trả đủ lương theo quy định. Người lao động trong trường hợp này còn có thể khiếu nại đến cơ quan chức năng hoặc khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình.
Đặc biệt, nhiều người thắc mắc liệu ngoài trả lương, doanh nghiệp có thể cho nghỉ bù để thay thế được không? Trước đây, theo Nghị định 45/2013/NĐ-CP, doanh nghiệp và người lao động có thể thỏa thuận nghỉ bù thay vì nhận tiền làm thêm. Tuy nhiên, Nghị định này đã hết hiệu lực và hiện nay, Bộ luật Lao động 2019 chỉ cho phép nghỉ bù trong trường hợp ngày lễ, Tết trùng với ngày nghỉ hằng tuần. Còn khi người lao động đi làm vào ngày lễ, Tết, doanh nghiệp bắt buộc phải trả tiền lương làm thêm giờ cho người lao động theo tỷ lệ 400% hoặc 490%, không thể thay thế bằng việc bố trí cho nghỉ bù. Trên thực tế, một số doanh nghiệp vẫn linh hoạt cho nghỉ bù, nhưng về mặt pháp lý, nếu người lao động sau đó khiếu nại hay khiếu kiện yêu cầu trả tiền làm thêm, họ hoàn toàn có cơ sở pháp lý để thắng kiện. Doanh nghiệp khi đó vừa mất công bố trí nghỉ, vừa phải trả thêm tiền, dẫn đến rủi ro pháp lý kép.
Đặc biệt, Điều 107 Bộ luật Lao động 2019 quy định rõ rằng người sử dụng lao động chỉ được huy động người lao động làm thêm giờ khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện luật định. Thứ nhất, phải có sự đồng ý của người lao động. Thứ hai, phải bảo đảm số giờ làm thêm không quá 50% số giờ làm việc bình thường trong một ngày, và tổng số giờ làm việc không vượt quá 12 giờ/ngày, 40 giờ/tháng. Thứ ba, tổng số giờ làm thêm trong năm không quá 200 giờ, ngoại trừ một số ngành nghề đặc thù như sản xuất gia công xuất khẩu dệt may, da giày, điện tử, chế biến thủy sản, viễn thông, cấp nước, lọc dầu… thì có thể huy động tối đa 300 giờ/năm. Trong các trường hợp ngoại lệ này, doanh nghiệp còn phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Như vậy, người lao động chỉ được làm thêm giờ khi thỏa mãn những điều kiện này, và nếu thiếu bất kỳ yếu tố nào ở trên thì việc huy động làm thêm giờ đều là trái luật.
Như vậy, kỳ nghỉ Quốc khánh không chỉ là dịp để nghỉ ngơi, tận hưởng và sum họp gia đình mà còn là cơ hội để người lao động có thể tạo ra một khoản thu nhập vượt trội. Với sự bảo đảm của pháp luật, cả quyền lợi tài chính lẫn quyền lựa chọn đều nằm trong tay người lao động. Câu hỏi cuối cùng chỉ còn là: bạn sẽ chọn nghỉ ngơi, hay chọn “thắp sáng đêm Quốc khánh” để đổi lấy gần 5 ngày lương chỉ trong một ngày làm việc?
