Trong nghệ thuật chơi piano, vòng hợp âm chính là “xương sống” giúp kết nối giai điệu và hòa âm thành một chỉnh thể chặt chẽ, dễ nghe và lôi cuốn. Nếu giai điệu là linh hồn thì vòng hợp âm chính là bộ khung, là chất keo gắn kết mọi chi tiết. Người chơi piano khi nắm vững các vòng hợp âm cơ bản không chỉ dễ dàng đệm hát mà còn có thể ứng tác, biến tấu để bản nhạc thêm màu sắc. Sáu vòng hợp âm dưới đây được xem như nền tảng kinh điển mà bất kỳ ai cũng cần biết.
Vòng hợp âm quãng bốn là một trong những vòng hợp âm cơ bản và được sử dụng nhiều trong nhạc nhẹ, đặc biệt với các bài viết ở giọng thứ. Sự di chuyển theo từng quãng bốn liên tiếp tạo cảm giác ổn định, chắc chắn và dễ nhớ. Ví dụ, từ C đi đến F, Bb, Eb, Ab… và quay lại C. Sự lặp lại theo hình thức “vòng tròn quãng bốn” này khiến âm nhạc có tính chất logic, tự nhiên, rất hợp để xây dựng phần đệm xuyên suốt.
Vòng đi xuống theo âm giai diatonic quãng hai đúng là vòng khá phổ biến, nhất là trong nhạc pop và ballad. Khi các hợp âm đi liền nhau theo từng quãng hai, âm nhạc trở nên mềm mại, giàu cảm xúc. Ví dụ, Am – G – F – E7 – Am mang lại sự liền lạc và cảm giác trôi chảy, dễ gợi cảm xúc cho người nghe. Dù cũng có thể áp dụng chiều đi lên, nhưng chiều đi xuống thường được ưa chuộng vì tự nhiên và dễ gắn với giai điệu.
Một biến thể thú vị là kết hợp vòng hợp âm quãng bốn và vòng đi xuống diatonic. Đây là cách để tăng thêm sự đa dạng, khi một phần đi theo vòng tròn quãng bốn rồi xen kẽ những bước đi xuống mềm mại theo diatonic. Ví dụ, Am – G – F – Em – Am – Dm – C – Bdim – E7 – Am. Nhờ sự kết hợp này, vòng hợp âm vừa có độ chắc, vừa có độ uyển chuyển, khiến bản nhạc đỡ đơn điệu.
Ngoài ra còn có vòng chromatic nửa cung. Đây là vòng ít phổ biến hơn vì màu sắc của nó hơi “khó nghe”, tạo cảm giác căng thẳng. Tuy nhiên, nếu biết dùng đúng chỗ, đặc biệt là để dẫn dắt hoặc tạo cao trào bất ngờ, nó sẽ mang lại hiệu quả rất độc đáo. Ví dụ, Am – Am/G# – Am/G – Am/F# – Am/F – E7 – Am, trong đó câu Bass dịch chuyển từng nửa cung mang lại sự dồn nén và giải tỏa rất ấn tượng.
Vòng hợp âm quãng năm thì lại cho cảm giác bay bổng, mạnh mẽ. Sự dịch chuyển ngược với vòng quãng bốn khiến âm nhạc mang nhiều năng lượng và tính mở. Khi di chuyển từ C sang G, D, A, E… rồi quay về C, ta có cảm giác như một vòng xoay vô tận, được dùng rất nhiều trong pop-rock, country hay những đoạn cao trào.
Đặc biệt, vòng hợp âm 2-5-1 là nền tảng bất hủ trong jazz, blues và nhiều thể loại khác. Đây là vòng mang tính chất “lướt” – chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn nhưng lại tạo sức hút hài hòa mạnh mẽ, đồng thời mở ra vô số biến hóa. Với giọng trưởng, bậc II là min7, bậc V là 7 át, bậc I là Maj7, ví dụ: Gm7 – C7 – FMaj7. Với giọng thứ, bậc II là min7-5, bậc V là 7 át, bậc I là min7, ví dụ: Bm7-5 – E7 – Am7. Vòng này có thể rút gọn thành 5-1 hoặc 2-1 để chuyển hợp âm nhanh gọn, giàu hiệu quả.
Mở rộng hơn nữa là vòng 6-2-5-1, vốn là biến thể của 2-5-1 nhưng thêm bước lùi về bậc VI trước khi hút về bậc II và bậc V. Ví dụ, Am – Dm – G – C. Đây là vòng hợp âm cực kỳ phổ biến trong nhạc nhẹ Việt Nam cũng như quốc tế, bởi nó tạo sự trọn vẹn, có mở có đóng, vừa dễ nghe vừa dễ lặp lại.
Điểm mấu chốt để vòng hợp âm phát huy hiệu quả là sự nhất quán và tính lặp. Một vòng được chọn nên giữ vững tinh thần từ đầu đến cuối, đồng thời lặp đi lặp lại để người nghe quen tai, từ đó giai điệu nổi bật hơn. Người chơi piano cũng có thể biến tấu bằng cách thay hợp âm màu (add9, maj7, sus2, sus4, 7b9…) để tạo cảm giác mới mẻ nhưng không làm mất đi cái khung vốn có.
Nắm chắc sáu vòng hợp âm trên, bạn đã có trong tay chiếc chìa khóa mở ra thế giới hòa âm phong phú của piano. Đệm hát sẽ dễ dàng hơn, ứng tác sẽ tự tin hơn, và quan trọng nhất là bạn có thể thổi vào bản nhạc của mình những màu sắc riêng biệt, vừa quen thuộc vừa độc đáo. Đây chính là bước đệm để biến người chơi piano thành một nghệ sĩ thực thụ.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
