Một trong những yếu tố khó nhất nhưng cũng hấp dẫn nhất khi học chơi đàn piano chính là làm chủ sắc thái âm thanh. Chỉ cần bạn nhấn mạnh hơn một chút hoặc thả nhẹ nhàng hơn ở một nốt giai điệu, bản nhạc đã khoác lên mình một màu sắc hoàn toàn khác. Đây chính là sự kỳ diệu của cường độ âm thanh, thường được ký hiệu bằng các thuật ngữ Ý như fortissimo (rất mạnh), piano (nhẹ), crescendo (mạnh dần), diminuendo (nhỏ dần), hay sforzando (nhấn đột ngột). Với piano, việc điều khiển cường độ không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là cách bạn truyền tải cảm xúc và câu chuyện ẩn sau bản nhạc.
Trong bất kỳ bản nhạc nào – từ nhạc cổ điển cho đến nhạc nhẹ – người nghệ sĩ đều phải kết hợp linh hoạt nhiều kỹ thuật khác nhau để biến những ký hiệu khô khan trên giấy thành âm nhạc sống động. Và sáu kỹ thuật biểu diễn cơ bản dưới đây chính là nền tảng bạn cần nắm vững.
Legato – nghệ thuật đàn liền tiếng
Legato giúp các nốt nhạc nối liền nhau một cách trôi chảy, như dòng suối chảy không ngừng. Khi luyện legato, bạn không chỉ nhấn đúng ngón tay mà còn phải giữ cho bàn tay, cổ tay và cánh tay thật mềm mại để âm thanh tròn đầy, mượt mà. Nhiều người mới học thường mắc lỗi “dính nốt” – tức là nốt sau đã vang nhưng ngón trước chưa nhấc ra, làm tiếng đàn trở nên gượng gạo. Để khắc phục, hãy hình dung bạn đang “nối từng hạt ngọc” trên một sợi dây, mỗi viên ngọc phải sáng riêng nhưng vẫn hòa vào chuỗi liền lạc.
Non-Legato – sự rời rạc có kiểm soát
Trái ngược với legato, non-legato cho phép mỗi nốt nhạc tách ra rõ ràng nhưng không bị cứng nhắc. Đây là kỹ thuật thường xuất hiện ở cuối câu nhạc, nơi cần một sự dừng lại để tạo khoảng lặng. Cách chơi non-legato giống như việc bạn “nói từng từ rời rạc nhưng vẫn đầy tình cảm”. Để làm được điều này, người chơi cần thả lỏng cổ tay, để bàn tay như cành liễu đung đưa, không căng cứng, nhờ đó âm thanh có độ thoáng và tự nhiên.
Staccato – tiếng đàn nảy bật
Nếu legato là dòng chảy, non-legato là sự ngắt nghỉ, thì staccato lại giống như những hạt mưa rơi lách tách. Tiếng đàn ngắn gọn, sắc bén, vang lên rồi tắt ngay, tạo nên sự sinh động và dí dỏm. Staccato có ba cấp độ: staccato ngón tay (nhẹ, nhanh), staccato cổ tay (vừa phải) và staccato cánh tay (mạnh, nặng). Người nghệ sĩ giỏi sẽ biết kết hợp cả ba để phù hợp với từng đoạn nhạc. Khi nghe Mozart, bạn sẽ thấy staccato chính là linh hồn, làm cho âm nhạc trở nên hóm hỉnh và tinh tế.
Glissando – những cú vuốt lướt ngoạn mục
Glissando tạo nên hiệu ứng trượt nhanh trên phím đàn, thường dùng để gây ấn tượng mạnh trong các đoạn cao trào. Chỉ một cú vuốt tay, bạn có thể đưa cả dải phím thành một cơn sóng âm thanh. Tuy nhiên, kỹ thuật này không đơn giản – nếu không đúng, bạn sẽ bị đau hoặc xước da tay. Bí quyết là dùng móng thay vì da, luyện chậm trước rồi tăng tốc dần. Khi thành thục, glissando không chỉ là kỹ xảo biểu diễn, mà còn là điểm nhấn khiến khán giả phải trầm trồ.
Marcato – nhấn mạnh cá tính từng nốt
Marcato được ký hiệu bằng dấu > hoặc /\ và có nghĩa là “hãy nhấn mạnh nốt này lên”. Nhưng nhấn không đồng nghĩa với gõ mạnh. Người chơi cần tạo độ bật dứt khoát, khiến nốt nhạc nổi bật giữa dòng chảy, giống như bạn đang nhấn nhá một từ quan trọng trong câu nói. Nhờ marcato, bản nhạc có thêm sức nặng, thêm sự kiêu hãnh và uy lực.
Arpeggio – rải hợp âm như sóng vỗ
Arpeggio hay còn gọi là “rải hợp âm”, chính là việc bạn lần lượt chơi các nốt của hợp âm từ dưới lên hoặc từ trên xuống. Âm thanh arpeggio tạo nên cảm giác ngân nga, bay bổng như tiếng đàn harp. Trong nhạc nhẹ, arpeggio thường được dùng làm nền đệm tay trái để giai điệu bên tay phải thêm lung linh. Việc luyện arpeggio cũng giúp ngón tay bạn linh hoạt, tăng khả năng chạy ngón và mở rộng tầm kiểm soát trên bàn phím.
Điều quan trọng nhất khi học sáu kỹ thuật này không chỉ là “làm đúng” mà là biết kết hợp chúng một cách nghệ thuật. Một câu nhạc có thể bắt đầu bằng legato êm ái, chuyển sang non-legato ngắt nhẹ, nhấn marcato ở cao trào rồi kết thúc bằng một arpeggio thả lỏng. Khi bạn biết dùng cường độ (p, f, cresc., dim.) cùng với kỹ thuật (legato, staccato…), bản nhạc sẽ không còn khô khan mà trở thành một bức tranh sống động, giàu cảm xúc.
Một bí quyết mới mà nhiều người chưa tận dụng: hãy tập luyện cùng máy ghi âm hoặc chức năng thu âm của đàn piano điện. Khi nghe lại, bạn sẽ nhận ra mình đã thật sự chơi legato trôi chảy chưa, staccato có đủ nảy chưa, crescendo có mượt mà chưa. Chính quá trình nghe lại này sẽ giúp bạn điều chỉnh và dần hình thành bản năng biểu cảm.
Âm nhạc không chỉ nằm ở đúng nốt, đúng nhịp. Nó còn nằm ở cách bạn thổi hồn vào từng âm thanh. Và sáu kỹ thuật biểu diễn cơ bản chính là cây cầu đưa bạn từ “đọc đúng bản nhạc” đến “chơi nhạc có hồn” – nơi khán giả không chỉ nghe bằng tai mà còn cảm nhận bằng trái timh.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
