Âm nhạc vốn dĩ là nghệ thuật của giai điệu. Nhưng giai điệu nếu chỉ tồn tại một cách đơn thuần thì đôi khi lại trở nên khô khan, rời rạc, thiếu đi sức hút cần có. Trên piano, giai điệu có thể trở nên sống động, giàu cảm xúc hơn nhờ sự can thiệp khéo léo của người chơi qua nhiều thủ pháp biểu diễn tinh tế. Những kỹ thuật này không chỉ giúp giai điệu nổi bật, mà còn khiến cả bản nhạc trở nên trọn vẹn, cuốn hút và đậm chất nghệ thuật.
Trước hết, việc lựa chọn quãng để đặt giai điệu có vai trò quan trọng. Nếu ca từ hay nội dung bản nhạc mang màu sắc trầm buồn, người chơi nên giữ giai điệu ở quãng thấp, gần với phần bass, tạo cảm giác gần gũi, thâm trầm, phù hợp với sắc thái. Ngược lại, với những đoạn cao trào, phấn khởi hay hân hoan, việc đưa giai điệu lên quãng cao sẽ làm cho bản nhạc bừng sáng, đầy năng lượng. Không chỉ thế, có khi người chơi cần tạo hiệu ứng tương phản bằng cách dịch chuyển giai điệu ra xa trong một vài ô nhịp, rồi quay trở lại, để người nghe cảm nhận rõ ràng sự thay đổi không khí âm nhạc. Với song ca, hiệu ứng này càng rõ: một giọng giữ giai điệu gốc, giọng còn lại có thể di chuyển theo quãng ba, quãng năm, thậm chí quãng tám, rồi hợp lại ở điệp khúc, tạo nên sự hòa quyện đa tầng.
Tiếp đến, thủ pháp chèn, lót và nối là những công cụ quan trọng giúp lấp đầy khoảng trống giữa các câu nhạc. Kỹ thuật chèn thường tận dụng các nốt trong hợp âm hoặc trong âm giai, có thể rải hoặc chồng hợp âm để tạo ra một giai điệu phụ chen giữa. Điều này khiến bản nhạc trở nên đầy đặn, mượt mà và tránh cảm giác trống rỗng. Câu đệm lót thì đi xa hơn: có thể rải hợp âm nhưng ở quãng cao hoặc thấp hơn một đến hai quãng tám để phân biệt với giai điệu chính, hoặc phỏng tạo lại một mô-típ quen thuộc của bài hát, rồi biến tấu để nó mang tính trang trí chứ không lấn át. Khi tốc độ bản nhạc nhanh, câu đệm lót có thể dùng staccato gọn gàng; khi chậm, có thể dùng legato mềm mại để hòa quyện cùng giai điệu.
Kỹ thuật nối đóng vai trò làm cầu nối giữa các câu hoặc đoạn. Nối chính thường là chạy ngón, chồng âm hoặc rải giai điệu dựa trên hợp âm đang chơi. Nối phụ thì linh hoạt hơn, dùng khi giữa hai câu nhạc còn một khoảng trống dài, thường bằng cách cho các nốt chạy quanh nốt cuối của câu trước, vừa để trang trí, vừa để kéo dài cảm xúc. Song song đó, kỹ thuật dẫn thường được dùng khi chuẩn bị chuyển sang đoạn cao trào, chẳng hạn từ phiên khúc A sang điệp khúc B. Dẫn có thể là đi lên hoặc đi xuống, thường dựa vào mô-típ giai điệu được lặp đi lặp lại, tạo sức hút hướng về hợp âm chủ. Đây chính là bước đệm giúp đoạn nhạc bùng nổ và để lại ấn tượng sâu sắc.
Nốt tô điểm cũng là một thủ pháp không thể thiếu. Đó có thể là những nốt chạy nhanh hơn, chen vào trước hoặc sau nốt chính để làm cho giai điệu phong phú hơn. Các loại nốt qua, nốt thêu, luyến, láy chromatic nửa cung đều có thể được sử dụng. Người chơi cũng có thể căn cứ vào sắc thái ngôn ngữ: chữ có dấu hỏi thì nốt tô điểm nên đi lên, chữ có dấu ngã thì nên đi xuống, chữ có dấu nặng thì lặp lại nhiều lần. Nốt tô điểm thường nhỏ, nhanh, nhưng lại là yếu tố làm cho giai điệu có hồn, giàu tính nhạc và tự nhiên hơn.
Khi đệm cho ca sĩ, việc áp dụng các thủ pháp trên cần tinh tế hơn nữa. Bởi lúc này, giai điệu chính đã được thể hiện bằng giọng hát, nên piano chỉ giữ vai trò bổ trợ. Người chơi không nên phô diễn quá nhiều kỹ thuật mà cần tiết chế để làm nền cho ca sĩ. Tuy nhiên, ở những chỗ cần thiết, chèn, lót, nối hay dẫn sẽ là công cụ đắc lực giúp người hát bắt nhịp dễ hơn, giữ được nhịp độ và cảm xúc của bản nhạc. Ví dụ, khi ca sĩ chưa quen bài, việc người chơi khéo léo dẫn từ hợp âm này sang hợp âm khác có thể giúp giọng hát “ăn khớp” với tiết tấu. Hoặc khi người chơi chỉ nhớ giai điệu chính mà không nắm hết hợp âm, có thể tạm dùng hợp âm gốc xuyên suốt, rồi dẫn về hợp âm chủ hoặc bậc V, đảm bảo sự liền mạch cho bài hát.
Một lưu ý khác là sự tương phản giữa giai điệu và phần đệm. Nếu giai điệu chứa nhiều nốt ngắn như móc đơn, liên ba, thì phần đệm nên được trải dài bằng nốt đen, nốt trắng để cân bằng. Ngược lại, nếu giai điệu chậm, kéo dài, phần đệm có thể nhanh, linh hoạt hơn để tạo sự chuyển động. Việc luân phiên giữa dài và ngắn, mạnh và nhẹ, gần và xa chính là yếu tố giúp bản nhạc sinh động, nhiều màu sắc.
Cuối cùng, điều quan trọng nhất khi áp dụng các thủ pháp này là cảm nhận âm nhạc. Chèn, lót, nối, dẫn hay tô điểm không phải là công thức cứng nhắc mà cần được sử dụng có chủ ý, phù hợp với nội dung ca từ và sắc thái bản nhạc. Khi nắm vững, bạn sẽ biến piano không chỉ là nhạc cụ đệm đơn thuần, mà là “người kể chuyện” song song cùng ca sĩ, làm cho giai điệu tỏa sáng, chạm đến trái tim người nghe.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin ửng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
