Chơi đàn piano không chỉ là sự vận động cơ học của các ngón tay trên phím đàn mà còn là quá trình kết nối giữa kỹ thuật và cảm xúc. Nhiều người học piano thường tập trung rất nhiều vào kỹ năng thị tấu, tức là đọc và phản xạ nhanh trên bản nhạc. Thực hành thị tấu giúp người chơi nâng cao kỹ năng đọc nhạc, cải thiện tốc độ xử lý thông tin và phản ứng với các ký hiệu. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc đọc nhạc và chơi theo đúng ký hiệu, bạn sẽ mãi mãi bị lệ thuộc vào bản nhạc in ra giấy. Bạn không thể thăng hoa cùng âm nhạc bởi lúc nào cũng phải cúi đầu nhìn trang giấy thay vì thả hồn vào giai điệu.
Một thực tế là việc quá phụ thuộc vào bản nhạc gây ra không ít khó khăn. Với những bản nhạc dài và phức tạp, bạn sẽ không thể bày tất cả trang lên giá nhạc. Bạn buộc phải lật trang, và chỉ một động tác chậm hoặc sai có thể làm rơi giấy, khiến màn trình diễn bị gián đoạn. Việc dừng lại để xử lý sẽ làm mất đi sự mạch lạc, giảm hiệu quả và gây ức chế cho cả người chơi lẫn người nghe. Ngay cả khi bản nhạc được xếp ngay ngắn, việc mắt bạn phải liên tục di chuyển giữa bản nhạc và bàn phím khiến bạn khó quan sát bàn tay, khó điều chỉnh lực đánh, từ đó hạn chế khả năng biểu cảm. Thêm vào đó, việc phải liên tục dịch ký hiệu nhạc trong đầu làm chậm phản ứng và khiến tiếng đàn thiếu sự bay bổng. Nếu chẳng may đánh sai, bạn sẽ gặp khó khăn trong việc tìm lại đúng vị trí để tiếp tục, khiến dòng chảy âm nhạc bị đứt đoạn.
Chính vì vậy, việc học thuộc lòng bản nhạc trở thành một bước tiến quan trọng để thoát khỏi sự phụ thuộc. Khi đã thuộc, bạn không cần phải mang bản nhạc theo người, có thể tự do ngồi vào đàn và chơi bất cứ lúc nào. Đôi mắt không còn bị ràng buộc bởi trang giấy, bạn có thể quan sát trực tiếp bàn tay, kiểm soát từng ngón đàn, điều chỉnh âm lượng và sắc thái để diễn đạt cảm xúc. Việc ghi nhớ cũng giúp bạn tự tin hơn trong biểu diễn trước khán giả, dễ dàng nhắm mắt để phiêu theo giai điệu, cảm nhận toàn bộ không gian âm nhạc.
Tuy nhiên, học thuộc lòng cũng có những hạn chế. Bộ não con người không phải kho lưu trữ vô hạn, đặc biệt trong đời sống hiện đại vốn đã đầy ắp thông tin. Bạn có thể ghi nhớ vài chục bản nhạc, nhưng khi học thêm tác phẩm mới, các bản cũ dễ bị lãng quên. Việc quá phụ thuộc vào trí nhớ cũng khiến khả năng thị tấu dần mai một, làm bạn khó tiếp cận các tác phẩm mới. Vì thế, lý tưởng nhất là sự kết hợp giữa hai kỹ năng: thị tấu và học thuộc. Thị tấu giúp bạn học nhanh và xử lý tình huống khi biểu diễn, còn học thuộc giúp bạn tự do thể hiện và thăng hoa cùng âm nhạc.
Để học thuộc lòng một bản nhạc, bước đầu tiên là nắm chắc giai điệu, đặc biệt là phần tay phải. Bạn nên bắt đầu với những bản nhạc quen thuộc, thậm chí đã thuộc ca từ, để dễ dàng hình dung cấu trúc. Việc nghe đi nghe lại trên YouTube hay các file MP3 sẽ giúp não bộ ghi nhớ một “bản đồ âm thanh”, nhờ đó dễ dàng liên kết ký hiệu trên giấy với giai điệu trong đầu. Sau khi làm quen với giai điệu, bạn cần nghiên cứu phần đệm tay trái. Mỗi bản nhạc đều có những mẫu âm hình đệm đặc trưng như rải arpeggio, tiết tấu bolero, rumba, valse… Ghi nhớ những mẫu này giúp bạn hiểu rõ cách vận hành phần nền, từ đó dễ dàng phối hợp hai tay.
Một yếu tố quan trọng không kém là nền tảng nhạc lý và hòa âm. Việc hiểu cấu trúc vòng hợp âm giúp bạn nhận ra rằng giai điệu thực chất không rời rạc mà phát triển trên khung sườn logic. Khi phân tích, bạn sẽ thấy các hợp âm đảo, đường đi âm bass đều tuân theo quy luật, và việc ghi nhớ sẽ trở nên hệ thống hơn. Bên cạnh đó, bạn cần xác định rõ ba phần quan trọng trong bất kỳ bản nhạc nào: đoạn dạo đầu, giang tấu và đoạn kết. Đây là ba mốc chính giúp định hình bố cục và dễ dàng tái hiện mà không cần bản nhạc trước mặt.
Không chỉ có giai điệu và đệm, các chi tiết tô điểm như câu dẫn, nối, chèn, lót hay kiệu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm đẹp cho bản nhạc. Khi ghi nhớ, bạn cần xác định chính xác vị trí của chúng, đồng thời điều chỉnh âm lượng và sắc thái để không lấn át giai điệu chính. Đây chính là những yếu tố làm nên sự tinh tế trong cách chơi.
Một khía cạnh không thể thiếu là cách sắp xếp ngón tay. Khi học thuộc lòng, nếu không nhớ chính xác cách đặt ngón, bạn dễ bị rối loạn khi chuyển vị trí. Việc lựa chọn ngón hợp lý từ đầu giúp tiết kiệm công sức, hạn chế lỗi kỹ thuật và khiến quá trình chơi nhạc tự nhiên, liền mạch.
Để học thuộc hiệu quả hơn, bạn có thể áp dụng một số mẹo bổ sung. Trước hết, hãy tập luyện trong môi trường yên tĩnh, dành khoảng 30 đến 60 phút mỗi ngày nhưng phải tập trung tuyệt đối. Chia nhỏ bản nhạc thành các đoạn, các câu, thậm chí các cụm nhỏ sẽ giúp bộ não xử lý thông tin dễ dàng hơn, tránh cảm giác quá tải. Hãy tập từng đoạn nhỏ đến khi thành thục, sau đó ghép dần thành bản nhạc hoàn chỉnh. Luyện tập chậm rãi trước khi tăng tốc độ cũng là một cách để đảm bảo độ chính xác mà vẫn đạt được sự linh hoạt.
Nếu gặp đoạn khó, bạn đừng cố gắng tập mãi mà hãy nghỉ ngơi hoặc chuyển sang đoạn khác, cho não bộ thời gian xử lý trước khi quay lại. Trong quá trình ghi nhớ, nếu quên một nốt, hãy cố gắng nhớ tiếp các nốt sau thay vì vội vàng mở bản nhạc. Cách này rèn luyện trí nhớ chủ động và tăng khả năng phục hồi khi biểu diễn. Một phương pháp hiệu quả khác là chép tay bản nhạc. Khi tự tay viết lại, não sẽ ghi nhớ sâu hơn mối liên hệ giữa nốt nhạc và vị trí trên bàn phím. Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng các kỹ thuật như liếc mắt sang nốt tiếp theo để chuẩn bị, ghi nhớ các mô-típ tiết tấu quen thuộc, hoặc luyện tập thường xuyên để tạo phản xạ tự nhiên.
Tất nhiên, sẽ có lúc bạn quên một nốt hoặc một đoạn. Khi đó, thay vì hoảng loạn, hãy quay lại kỹ năng thị tấu để tìm ra hướng đi tiếp theo. Chính sự linh hoạt này sẽ giúp bạn làm chủ bản nhạc trong mọi tình huống.
Âm nhạc vốn là sự hòa quyện của kỹ thuật và cảm xúc. Việc học thuộc lòng không chỉ là một bài tập ghi nhớ khô khan mà là quá trình thấm nhuần cấu trúc và tinh thần của tác phẩm. Khi vừa nắm chắc kỹ thuật thị tấu, vừa biết cách thuộc lòng, bạn sẽ đạt đến sự tự do trong âm nhạc: không còn ràng buộc bởi trang giấy, không còn sợ hãi trước những đoạn khó, mà chỉ còn tiếng đàn ngân vang như tiếng lòng, phản ánh niềm đam mê và cá tính riêng của bạnản nhạc bằng cách ghi nhớ các tiết tấu và mô-típ thông dụng. Nếu quên một nốt nào đó khi đang chơi, bạn hãy quay trở lại thị tấu để tìm nốt đó và tiếp tục chơi nhé!
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
