Có nhiều người chơi đàn piano đã lâu nhưng vẫn chơi một cách đơn điệu, không truyền cảm, sinh động và nghe có hồn. Hay theo cách khác, làm sao để bạn có thể chơi piano như một người chơi piano chuyên nghiệp? Làm được điều đó thật sự là vô cùng khó khăn và có khi là không bao giờ làm được nếu bạn không biết cách đúng. Tuy nhiên, nếu chịu khó học hỏi thì cách này cũng không phải là quá khó, bạn chỉ cần tập trung chú ý vào một số mẹo sau đây:
- Bạn nên chọn tốc độ nhịp (tempo) phù hợp với tiết điệu đã chọn cho bản nhạc cũng như phù hợp với tính chất của bản nhạc. Bên cạnh đó, bạn phải giữ tốc độ nhịp sao cho ổn định trong từng đoạn nhạc để nhịp không bị chạy nhanh hoặc chậm hơn nhịp đã chọn, làm cho âm thanh của nhạc bị dồn cục hay bị dàn trải. Tuy nhiên, khi chuyển từ đoạn phiên khúc A vào phần cao trào của đoạn điệp khúc B, bạn nên cân nhắc tăng tốc độ của nhịp lên một ít để tạo sự tươi vui, rộn ràng, nhưng cũng tùy vào nội dung và tính chất của bản nhạc;
- Khi thấy bản nhạc có Mô-típ tương tự được lặp đi lặp lại nhiều lần mà làm cho người nghe bị nhàm chán, bạn sẽ chơi lơi nhịp một ít ở phần giai điệu của tay phải (đặc biệt là ở các tiết điệu chậm ví dụ như Boston, Ballad, Slow Rock) mặc dù vẫn đảm bảo luôn chơi đúng nhịp ở phần mẫu âm hình đệm của tay trái bằng cách luôn đạp chân trái để giữ nhịp. Ngoài ra, bạn cũng có thể chơi đoạn phiên khúc A của bản nhạc theo kiểu lơi, giãn nhịp rồi khi vào đoạn điệp khúc B hoặc khi lặp lại đoạn phiên khúc A đó thì bạn mới vào đúng nhịp nhằm tạo khác biệt về nhịp trong đoạn được lặp lại;
- Bạn cần biết cách sử dụng các nốt nằm ngoài hợp âm (hoặc còn gọi là nốt ngoài hợp âm) ví dụ như nốt qua, nốt thêu, nốt thoát, nốt nhấn, nốt hoãn âm, nốt treo âm, nốt tiền âm, nốt đổi âm, nốt lưu âm thông qua các quãng thuận như quãng ba, quãng bốn, quãng năm, quãng sáu, quãng tám cũng như các thủ pháp biểu diễn để tô điểm cho nốt giai điệu ví dụ như âm dựa, âm vỗ, láy rền, láy chùm, trill để tô điểm xung quanh giai điệu, làm cho giai điệu không bị khô cứng mà trở nên mềm mại, uyển chuyển – bạn có thể xem thêm phần giới thiệu về cách sử dụng các âm ngoài hợp âm trong Quyển sách hướng dẫn này;
- Muốn tiếng đàn piano của bạn nghe du dương thì âm thanh của nó phải có lúc mạnh, lúc nhẹ. Hoặc nói theo cách khác, bạn cần biết cách điều khiển cường độ thông qua lực ngón tay mạnh nhẹ để nhấn các ngón tay của bạn vào các phách mạnh và phách mạnh vừa theo cả tiết nhịp của bản nhạc và theo tiết tấu của tiết điệu mà bạn đã chọn thông qua máy đập nhịp (metronome), hoặc bạn tập đạp chân trái theo nhịp và những nốt nhạc nào nằm ở cuối ô nhịp thì bạn chơi nhẹ lại. Nếu làm được như vậy và xen kẽ giữa những chỗ mạnh và chỗ nhẹ, và cứ như thế thì bạn có thể tạo ra một luồng sóng mạnh nhẹ lên xuống liên tục để đưa sự biểu cảm của bạn vào bản nhạc và giúp bản nhạc nghe truyền cảm và hấp dẫn hơn so với việc luôn giữ lực ngón tay như nhau xuyên suốt bản nhạc.
Về tiết nhịp, các phách mạnh thường nằm ở đầu các ô nhịp còn các phách mạnh vừa (nếu có) nằm ở giữa của ô nhịp. Về tiết tấu, mỗi tiết điệu có phần nhấn nhá theo đặc trưng riêng của tiết điệu đó. Đặc biệt, ở các phần cao trào của đoạn điệp khúc B khi cường điệu cần được sử dụng thì lực ngón tay của bạn phải mạnh dần lên, dồn dập bằng cách chơi các tiết tấu móc kép, fill-in, chạy ngón, Tutti, ngắt nhịp một cách bất ngờ để dẫn từ đoạn phiên khúc A vào đoạn điệp khúc B. Nếu tập được những kỹ thuật này, nó sẽ giúp giai điệu bên tay phải của bạn hòa quyện với phần mẫu âm hình đệm bên tay trái và như thế sẽ làm cho âm điệu của bản nhạc như là một luồng sóng mạnh nhẹ liên tục nối tiếp nhau làm cho bản nhạc của bạn nghe nhịp nhàng, dịu dàng và truyền cảm hơn;
- Việc chơi mạnh hay nhẹ sẽ không chỉ nằm ở phần giai điệu của tay phải của bạn mà còn phải được phụ họa thêm bởi mẫu âm hình đệm bên tay trái. Tuy nhiên, do tay trái của bạn đảm nhận nhiệm vụ chơi câu Bass và phần mẫu âm hình đệm hỗ trợ cho giai điệu bên tay phải nên cường độ âm thanh bên tay trái của bạn phải nhỏ hơn âm thanh bên tay phải (một tám một mười). Đặc biệt, việc xữ lý độ vang của một âm nào đó tăng lên dần dần và nhịp dồn dập rất cần ở những đoạn ví dụ như đoạn điệp khúc B, tutti, chạy ngón, fill-in, tiết tấu móc kép và những chỗ trong bản nhạc mà tác giả bản nhạc cố ý muốn nhấn mạnh vào đó. Bên cạnh đó, cũng có trường hợp, tùy vào nội dung ca từ nếu bản nhạc là bài hát bạn phải chơi mạnh hoặc nhẹ ở phần giai điệu và phần mẫu âm hình đệm ở một đoạn nào đó theo ý đồ của tác giả bản nhạc;
- Bạn nên thay đổi vị trí các nốt giai điệu lên hoặc xuống một đến hai quãng tám so với bản nhạc gốc kèm theo âm lượng khác nhau ở từng vị trí quãng để tạo hiệu ứng (càng lên cao thì chơi càng to và ngược lại càng xuống thấp thì chơi nhỏ lại);
- Bạn nên thay đổi một phần tiết tấu và bố cục của giai điệu cũng như thế bấm của mẫu âm hình đệm của tay trái để tránh nhàm chán. Ví dụ, nếu giai điệu của bản nhạc có nhiều cụm liên ba móc đơn liên tiếp thì bạn sẽ thay thế một vài cụm liên ba móc đơn đó bằng các cụm liên ba móc kép. Bạn cũng sẽ sử dụng mẫu âm hình đệm xếp hẹp trong vòng một quãng tám ở đoạn phiên khúc A và mẫu âm hình đệm xếp rộng ở đoạn điệp khúc B, và khi lặp lại bản nhạc một lần nữa thì bạn sẽ trộn cả hai cách xếp lại với nhau và có sự thay đổi qua lại liên tục. Dù biết là bạn phải giữ cho mẫu âm hình đệm được thống nhất nhưng không phải lúc nào cũng như vậy vì nếu thế thì bản nhạc của bạn nghe có vẻ nhàm chán và đơn điệu. Trong khi chơi bản nhạc, bạn nên vận dụng nhiều thế mẫu âm hình đệm khác nhau cho tay trái cũng như thay đổi tiết tấu tay trái trong từng câu trên từng đoạn của bản nhạc chẳng hạn;
- Bạn cũng có thể thay đổi giọng của giai điệu bằng cách nâng lên hoặc hạ xuống từ nửa cung đến một cung, được áp dụng khi: (i) bạn muốn lặp lại một đoạn cao trào nào đó trong bản nhạc, thường là đoạn điệp khúc B; hoặc (ii) bản nhạc được lặp đi lặp lại nhiều lần thì ở lần lặp lại sau cùng bạn sẽ thay đổi giọng tăng lên từ nửa cung đến một cung;
- Trong một số bản nhạc, bạn có thể thay đổi điệu tính của bản nhạc, ví dụ như bản nhạc là giọng trưởng thì sẽ được chuyển sang giọng thứ và ngược lại để thay đổi sắc thái của bản nhạc;
- Bạn nên chơi rõ tiếng của giai điệu và phải giữ sao cho phím có độ ngân đủ trường độ của nốt giai điệu. Sau khi chơi và giữ đủ trường độ của nốt giai điệu và chuẩn bị chơi sang phím khác, bạn mới giở ngón tay ra khỏi phím đó rồi nhấn vào phím mới để không làm cho âm thanh bị lem giữa nốt đã chơi và nốt sắp chơi;
- Trong đa số các trường hợp khi nốt giai điệu càng di chuyển lên cao về phía bên tay phải thì âm thanh của giai điệu phải được chơi càng lớn vì sẽ đó là phần cao trào của đoạn điệp khúc B cần có cường độ mạnh hoặc vì một lý do nào đó mà càng lên cao thì âm của Bass nhỏ đi và âm của Treb lại nhiều hơn và ngược lại khi nốt giai điệu đi xuống càng thấp thì bạn nên chơi âm thanh càng nhỏ vì nếu chơi mạnh sẽ bị ồn;
- Khi gặp bản nhạc có nhiều chỗ có trường độ nhịp dài nhưng lại không có nốt giai điệu ở đó, bạn nên vận dụng kỹ thuật chạy ngón, fill-in để lấp vào các chỗ trống đó. Có rất nhiều cách chạy ngón, fill-in khác nhau và theo các thế bấm khác nhau nhưng bạn cần chơi làm sao cho đủ số nhịp được ngân dài. Khi chơi chạy ngón, fill-in thì tốc độ của hai tay của bạn phải phối hợp với nhau nhanh gọn và không ngừng nghỉ, kết hợp với chân dậm pedal giúp tiếng đàn của bạn nghe liền mạch khi chạy ngón, fill-in trên nhiều quãng khác nhau;
- Bạn phải phối hợp hai tay một cách nhịp nhàng cùng một lúc để tạo sự cân bằng. Khi ở một đoạn nhạc khá dài nào đó mà có ít hoặc không có nốt giai điệu thì tay phải của bạn sẽ chơi giúp một phần mẫu âm hình đệm của tay trái hoặc cùng với tay trái tạo ra một đoạn chèn, chạy ngón nào đó để lấp vào chỗ trống mà không phải chơi theo tiết điệu tại chỗ trống đó giúp bản nhạc thêm biến hóa, phong phú. Lưu ý, khi chạy ngón thì bạn phải chạy sao cho đúng và đủ số nhịp được ngân dài và phải biết kết hợp chúng với pedal để giảm tiếng ồn;
- Bạn nên cho pedal được ngắt kịp thời và đúng lúc, đặc biệt là nên ngắt pedal khi chuyển từ hợp âm trước sang hợp âm sau để âm thanh của hợp âm trước và hợp âm sau không bị lem, hoặc khi âm Bass di chuyển theo bước lần liên tục bên tay trái, hoặc khi chồng hợp âm liên tục bên tay phải thì nên tạm ngắt pedal để không bị ồn;
- Ở những ô nhịp có nhiều khoảng trống do không có nốt giai điệu ví dụ như khi hết một câu hoặc một đoạn ở đoạn phiên khúc A, ngoài việc hỗ trợ mẫu âm hình đệm của tay trái, tay phải của bạn cũng sẽ lót câu bằng việc sử dụng các thủ pháp biểu diễn để tô điểm ví dụ như âm dựa ngắn và âm dựa dài, âm vỗ, láy chùm, láy rền hoặc sử dụng các thủ pháp biểu diễn để tô điểm ví dụ như luyến để hỗ trợ giai điệu;
- Trong khí nhạc (tức là bản nhạc chỉ có tiếng đàn chứ không có tiếng hát), bạn sẽ sử dụng các trường độ phù hợp của dấu lặng (-) như là một cách để tách biệt từng câu, từng đoạn của bản nhạc nhằm tạo hiệu ứng khác biệt cho từng đoạn của bản nhạc hay để giúp xóa nhòa đi (ton) giọng mà bạn đang chơi đối với người nghe để họ chuẩn bị đón nhận một (ton) giọng mới nào đó từ bạn. Trong thanh nhạc (tức là khi bản nhạc có lời ca) thì dấu lặng giúp ca sĩ và những người chơi nhạc cụ hơi có thêm một ít thời gian nghỉ để lấy hơi;
- Bạn nên thay đổi liên tục các kỹ thuật ở tay phải ví dụ như vừa rải hợp âm, trill, tremolo quãng ba, quãng sáu, quãng năm, quãng tám (đây là các quãng thuận dễ nghe vì thuận tay), tutti, v.v…) để thay đổi liên tục sắc thái của giai điệu nhằm tránh sự lặp đi lặp lại gây nhàm chán cho người nghe;
- Bạn nên sử dụng kỹ thuật chồng hợp âm tay phải ở các quãng thuận ví dụ như quãng ba, quãng sáu, quãng bốn, quãng năm, quãng tám hoặc sẽ chồng từ hai đến ba quãng cùng một lúc ở các phần cao trào của đoạn điệp khúc B hoặc ở một đoạn giai điệu tiêu biểu nào đó trong bản nhạc để giúp giai điệu có bè giúp tạo độ dày, chắc chắn;
- Bạn cũng sẽ áp dụng các kỹ thuật piano như glissando, staccato, legato để tạo thêm sắc thái cho phần giai điệu;
- Phần âm Bass bên tay trái của bạn cần di chuyển hợp lý từ hợp âm này sang hợp âm khác sao cho âm thanh được hòa quyện với nhau. Trong một số trường hợp, bạn nên sử dụng kết hợp: (1) hợp âm đảo để các âm Bass được di chuyển liền bậc theo âm giai đã chọn của bản nhạc; (2) di chuyển theo lối chromatic nửa cung; (3) di chuyển theo các nốt có trong hợp âm; (4) di chuyển theo các quãng thuận được lặp đi lặp lại (ví dụ như các quãng ba trưởng, quãng ba thứ, quãng sáu trưởng, quãng sáu thứ, quãng tám đúng; quãng bốn đúng, quãng năm đúng);
- Bạn nên thay đổi tiết điệu đã chọn của bản nhạc hoặc sẽ trộn kiểu đệm cũ và kiểu đệm mới mặc dù tiết tấu của chúng sẽ khác nhau nhưng sẽ kết hợp với nhau (ví dụ như bản nhạc sử dụng tiết điệu Bolero, Chachacha, Rhumba sẽ được chơi thành tiết điệu Pop-Ballad hoặc ngược lại) trong cùng một bản nhạc;
- Không phải lúc nào bạn cũng chơi cho ra chất của tiết điệu của bản nhạc từ đầu cho đến cuối bản nhạc. Thay vào đó, ở đoạn phiên khúc A của bản nhạc, bạn sẽ sử dụng mẫu âm hình đệm không đầy đủ của tiết điệu đã chọn ở phần mẫu âm hình đệm của tay trái (ví dụ như điệu Slowrock), thay đổi thế bấm của hợp âm (sử dụng hợp âm đảo chẳng hạn), dùng các hợp âm màu (khi có một hợp âm nào đó phải ngân dài từ bốn nhịp trở lên) để tạo sự đơn giản và chỉ khi nào đến phần cao trào của đoạn điệp khúc B thì tay trái của bạn mới đệm đầy đủ mẫu âm hình đệm của tiết điệu;
- Bạn sẽ tận dụng các nốt 2, 9, 7 (là các nốt có trong âm giai và việc sử dụng chúng đều vô hại) của tay phải để tạo thêm màu sắc, tạo sức hút làm phong phú thêm cho phần mẫu âm hình đệm của tay trái;
- Bạn sẽ tận dụng các hợp âm màu ở những ô nhịp thích hợp trong bản nhạc ví dụ như hợp âm Sus2, Sus4, hợp âm át, hợp âm tăng, giảm, hợp âm trưởng 7, 9, 11, 13 để tạo thêm màu sắc cho phần mẫu âm hình đệm tay trái thay vì chỉ sử dụng sáu hợp âm cơ bản; và
- Bạn cũng sẽ thay đổi hòa âm cho bản nhạc, tức là thay đổi các hợp âm của bản nhạc dựa vào các hợp âm song song, bà con, họ hàng, cháu chắt của các hợp âm đã chọn hoặc sẽ thay đổi hợp âm theo một phong cách chơi nhạc mới mẻ nào đó ví dụ như Blues Jazz để làm mới bản nhạc.
Nói tóm lại, bạn phải chịu khó luyện tập thường xuyên cho đến khi thuần thục tất cả các kỹ thuật piano nêu trên để phối hợp chúng một cách nhịp nhàng tùy theo tính chất của bản nhạc, không gian nơi chơi nhạc, phong cách chơi nhạc và nhiều yếu tố khác nữa.
Bạn không nên cố gắng chơi nguyên một bản nhạc trong một buổi tập vì bạn sẽ không bao giờ chơi được một bản nhạc trọn vẹn vì bị chán và bỏ cuộc giữa chừng. Thay vào đó, bạn nên chia bản nhạc thành những phân đọan nhỏ và phân phối thời gian luyện tập mỗi ngày một ít nhưng có tính chất đều đặn để chinh phục từng phần của bản nhạc trong một khoảng thời gian hợp lý nào đó (ví dụ như tuần hay tháng). Chú ý, bạn cần dành nhiều thời gian hơn khi luyện tập các phần giáp nối giữa các đoạn, câu, chi câu với nhau vì các chỗ này thường bị vấp khi tập. Ví dụ, ngày thứ 1 bạn tập phần 1 và một ô nhịp đầu của phần 2 rồi ngày kế tiếp bạn tập phần còn lại của phần hai và một ô nhịp đầu của phần 3, đại khái như vậy. Lý do là vì phần giáp nối giữa các đoạn, câu, chi câu thường có sự thay đổi tiết tấu buồn, vui hoặc mẫu âm hình đệm bị thay đổi nên thường gây khó khăn cho bạn.
Để nhớ được giai điệu của bản nhạc nhanh và lâu hơn thì cách tốt nhất là bạn phải cảm được ca từ, giai điệu của bản nhạc đó trước khi tập chơi nó. Đầu tiên, bạn nên tìm trên internet một bản nhạc nào đó mà bạn yêu thích và muốn độc tấu piano, rồi bạn sẽ nghe đi nghe lại bản nhạc đó vài chục lần cho thuộc lòng. Sau đó, bạn sẽ viết ra giấy ca từ của bản nhạc đó (nếu bài nhạc có lời hát) cho đến khi sẽ nhớ được toàn bộ ca từ của bản nhạc cũng như những chỗ ngưng, nghỉ của nó trước khi chính thức bắt tay vào tập bản nhạc đó. Khi luyện tập đàn piano, bạn nên tập ở tốc độ chậm bằng máy đập nhịp (metronome) trước rồi từ từ tăng tốc độ cho đến khi đạt được tốc độ phù hợp của tiết điệu. Khi tập xong một đoạn nào đó của bản nhạc, bạn nên tập không nhìn bàn phím nhưng vẫn sẽ chơi được các nốt cần chơi, bạn cũng sẽ nhắm mắt lại để thả hồn phiêu theo giai điệu của bản nhạc vì điều này sẽ giúp bạn nhớ được lâu giai điệu của bản nhạc đó.
Việc chơi sai khi đang tập không quan trọng bằng việc bạn không nhận ra cái sai của mình để sửa cho đúng. Nếu chơi 10 lần mà vẫn còn sai, bạn phải chơi 15, 20, 30 lần thì rồi sẽ đúng nhưng nếu không biết được cái sai của mình thì bạn sẽ không bao giờ chơi đúng trừ khi có người nào đó nhận ra cái sai đó của bạn và chỉ cho bạn biết. Bạn cũng sẽ thu âm lại đoạn nhạc bạn đã tập thuần thục để nghe lại xem bạn đã chơi đúng yêu cầu của bản nhạc chưa để từ đó biết được cái sai của bạn nằm ở đâu rồi điều chỉnh cho đúng. Khi gặp một ngày tồi tệ nào đó bị mất tập trung, bạn không nên luyện tập chơi đàn vì nó không những không giúp cải thiện được ngón đàn mà còn làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn, bạn nên để đầu óc của mình được sảng khoái, tập trung rồi thì mới tập chơi đàn trở lại.
Nếu là người mới bắt đầu học chơi đàn piano theo phong cách nhạc nhẹ, bạn nên tập từng tay tách biệt rồi mới phối hợp lại với nhau. Sau khi đã học thuộc giai điệu của một đoạn nhạc nào đó, bạn sẽ tập chơi giai điệu bằng tay phải cho thật nhuần nhuyễn. Tiếp theo, bạn sẽ tập sang tay trái các câu Bass và phần mẫu âm hình đệm, và chỉ khi nào đã sẵn sàng chơi cả hai tay thì bạn mới ráp hai tay lại một cách chậm rải rồi từ từ tăng dần tốc độ lên cho đến khi bạn cảm thấy thật sự thoải mái và tự tin. Có thể sẽ mất một khoảng thời gian nào đó để bạn luyện tập nhưng để chơi đàn piano được bằng hai tay thì khoảng thời gian đó thật sự có đáng gì phải không bạn? Hãy tập thoải mái, đừng căng thẳng, kiên trì luyện tập và rồi bạn cũng sẽ chơi được đàn piano bằng cả hai tay.
Để chơi đàn piano chung trong một ban nhạc, bạn cần tìm bạn chơi chung. Bạn nên tìm những người bạn chơi đàn guitar hoặc đàn violin để có thể song tấu với họ. Nếu tập chung từ hai người trở lên, nó sẽ giúp bạn giữ nhịp và biết cách phân chia công việc giữa phần mẫu âm hình đệm và độc tấu, lead trong bản nhạc sao cho phù hợp nhất với tính chất của từng loại nhạc cụ và khả năng chơi nhạc của từng người trong ban nhạc.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.