Âm nhạc không chỉ bắt đầu từ những nốt nhạc. Đôi khi, ca sĩ chọn cách mở đầu bằng một đoạn kể chuyện, đọc thơ hay ngâm thơ để tạo không khí, dẫn dắt khán giả vào thế giới cảm xúc của ca khúc. Đây là khoảnh khắc tinh tế, vừa gợi mở vừa thử thách cho người đệm piano. Nếu xử lý khéo léo, tiếng đàn của bạn sẽ hòa quyện, nâng đỡ, làm cho phần mở đầu trở nên lôi cuốn, chạm đến tâm hồn người nghe ngay từ những giây đầu tiên.
Trước hết, hãy hiểu rằng vai trò của bạn lúc này không phải là chiếm spotlight, mà là đồng hành, làm nền và làm đẹp cho phần trình bày của ca sĩ. Nếu ca sĩ chỉ muốn lời nói, bạn có thể im lặng, chờ họ dứt lời rồi mới bước vào. Nhưng nếu họ mong muốn có một chút nhạc nền, bạn cần nắm vững các nguyên tắc sau.
Mẹo đầu tiên, hãy chọn điệu thức phù hợp với màu sắc cảm xúc của lời mở đầu. Nếu đoạn kể chuyện hay bài thơ mang màu sắc buồn, hãy chọn điệu thức thứ; nếu vui tươi, hãy chọn điệu thức trưởng. Trong trường hợp bạn chưa rõ nội dung, có thể tạm sử dụng một giọng trung tính như C trưởng hoặc Am để khởi đầu, sau đó nhanh chóng điều chỉnh theo diễn biến cảm xúc mà ca sĩ truyền tải. Tai nghe nhạy bén sẽ là kim chỉ nam giúp bạn nhận ra đâu là màu trưởng hay thứ cần chọn.
Mẹo thứ hai, nếu bạn đã biết giọng chính của ca khúc, hãy khai thác ngay các hợp âm thuộc bậc IV và V, cùng với các hợp âm song song và họ hàng của hợp âm chủ. Chúng sẽ tạo khung hòa thanh chắc chắn, vừa gợi cảm giác chuẩn bị, vừa giúp phần mở đầu có định hướng rõ ràng để tiến về đoạn hát chính. Trong lúc này, bạn có thể rải hợp âm theo bước lần hoặc các bước nhảy quãng, tránh phức tạp nhưng vẫn giàu nhạc tính.
Mẹo thứ ba, nếu bạn chưa xác định được giọng chính, hãy dùng các hợp âm “cứu nguy” như C trưởng hoặc Am, vì chúng dễ nghe và phổ biến. Khi bản nhạc chính thức bắt đầu, nếu giọng ca khúc không trùng với C hoặc Am, bạn sẽ sử dụng các hợp âm trung gian để dẫn dắt, chuyển nhịp nhàng về đúng giọng. Đây là một kỹ thuật quan trọng, vì nó tránh cảm giác “lạc tông” giữa phần mở đầu và phần ca khúc. Điều then chốt là bạn phải lắng nghe giọng hát, điều chỉnh hợp âm theo độ cao – thấp và cảm xúc mà ca sĩ đang thể hiện.
Mẹo thứ tư, hãy quan sát nhịp điệu của giọng kể, giọng đọc hay nhịp ngâm thơ. Nếu ca sĩ kể chậm rãi, trầm lắng, bạn cũng cần đệm nhẹ nhàng, tiết tấu đều đặn. Nếu họ đọc nhanh, dồn dập, giọng vang, hãy tăng cường nhấn nhá, dùng hợp âm dày hơn, tiết tấu nhanh hơn để đồng bộ. Chân trái có thể giữ nhịp âm thầm, trong khi tay phải và tay trái phối hợp làm nổi bật chỗ nhấn, chỗ nghỉ theo “dấu chấm, dấu phẩy” trong câu chuyện. Đó là cách để tiếng đàn và giọng nói trở thành một dòng chảy liền mạch, thay vì tách biệt.
Mẹo thứ năm, nếu ca sĩ ngâm thơ, bạn phải coi đó như một giai điệu tự do. Ngâm thơ thường có âm vực dao động rõ rệt, không đều như giai điệu hát, nên bạn phải nhanh chóng xác định giọng (tone) mà ca sĩ sử dụng, sau đó đệm hợp âm chủ và các hợp âm bậc quen thuộc để giữ nền. Quan trọng hơn, nếu bài thơ gắn với vùng miền hoặc văn hóa cụ thể, bạn nên dùng thang âm đặc trưng của miền đó. Ví dụ, ngâm thơ Huế có thể khai thác thang ngũ cung Nam Ai, Nam Bình; ngâm thơ Bắc Bộ hợp với điệu Bắc hoặc điệu Trống Quân; thơ mang tính dân gian Trung Hoa có thể gợi màu qua thang âm pentatonic; còn thơ phương Tây sẽ cần cảm hứng từ thang trưởng hoặc thứ điển hình. Điều này làm cho phần đệm piano của bạn có chiều sâu văn hóa và tính bản địa rõ rệt.
Một mẹo bổ sung cũng vô cùng quan trọng: hãy giao tiếp trước với ca sĩ. Nếu không chắc họ muốn phần mở đầu đi theo hướng nào, hãy hỏi trực tiếp: họ muốn bạn im lặng hoàn toàn, hay muốn có nhạc nền? Nếu có nhạc, họ muốn nhẹ nhàng, mờ xa như một lớp không khí, hay muốn rõ ràng, dày dặn để làm cầu nối bước vào bài hát? Sự trao đổi ngắn gọn này sẽ giúp cả hai thống nhất, tránh lúng túng trên sân khấu.
Tóm lại, đệm piano cho phần mở đầu bằng kể chuyện, đọc hoặc ngâm thơ là nghệ thuật đồng cảm. Nó đòi hỏi sự tinh tế trong chọn điệu thức, linh hoạt trong chọn hợp âm, nhạy bén trong cảm nhận tiết tấu, và cả sự am hiểu văn hóa để đưa vào màu sắc phù hợp. Khi bạn làm chủ được những kỹ thuật này, tiếng đàn sẽ không chỉ là nền nhạc, mà còn trở thành một phần của câu chuyện, nâng tầm phần mở đầu và tạo dấu ấn khó quên cho toàn bộ màn trình diễn.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
