Trong nghệ thuật chơi piano, đặc biệt là piano đệm hát và piano nhạc nhẹ, chạy ngón hay còn gọi là fill-in là một trong những kỹ thuật quan trọng giúp bản nhạc trở nên liền lạc, có cao trào và giàu màu sắc. Nếu không có fill-in, bản nhạc dễ bị rời rạc, thiếu sự nối kết giữa các câu, trong khi chỉ cần một đoạn chạy ngón khéo léo đúng chỗ có thể biến cả phần trình diễn trở nên lôi cuốn.
Chạy ngón hiểu đơn giản là cách bạn chèn thêm các nốt hoặc đoạn nhạc ngắn vào giữa hai câu hát, giữa các đoạn nhạc, hoặc ở những chỗ lắng đọng để lấp đầy khoảng trống. Có thể đó là một đoạn tutti mạnh mẽ, một đoạn lead ngắn hoặc đơn giản chỉ là vài nốt chạy ngón theo thang âm. Điểm cốt lõi của chạy ngón là phải “ăn khớp” với hòa âm và tiết tấu của bản nhạc, nếu không sẽ làm câu nhạc trở nên gượng gạo.
Mục đích chính của chạy ngón là chèn, nối, dẫn: chạy lên để đưa người nghe vào cao trào, chạy xuống để xoa dịu cảm xúc, hoặc vừa chạy lên vừa chạy xuống để liên kết hai câu nhạc liền mạch. Ví dụ, khi chuẩn bị vào điệp khúc, bạn có thể chạy ngón từ dưới lên để tạo cảm giác bùng nổ; ngược lại, khi kết thúc điệp khúc trở lại phiên khúc, một đoạn chạy ngón đi xuống sẽ mang lại sự lắng lại tự nhiên.
Về nguyên tắc, chạy ngón thường dựa trên các nốt của hợp âm và âm giai của điệu thức. Nếu bản nhạc đang ở giọng Đô trưởng, bạn có thể chạy ngón dựa trên nốt C–E–G (hợp âm C) hoặc mở rộng ra thành các hợp âm bốn nốt như G7 (G–B–D–F). Thậm chí, để thêm màu sắc, bạn có thể đưa thêm bậc IX (Re) hoặc bậc VII (Si) để tạo cảm giác hiện đại, phong phú hơn. Tuy nhiên, ở các phách mạnh và phách mạnh vừa, nốt chạy ngón nên là nốt thuộc hợp âm chính tại ô nhịp đó để bản nhạc vững vàng về hòa âm.
Để chạy ngón nhanh, mượt và rõ tiếng, yếu tố nền tảng là kỹ thuật luyện ngón. Các ngón 3, 4, 5 của cả hai tay thường yếu và kém linh hoạt hơn nên cần được rèn luyện nhiều. Hãy dành thời gian luyện các bài Hanon, Czerny hoặc các gam trưởng – thứ theo nhiều tốc độ khác nhau, ban đầu chậm rãi để đảm bảo đúng kỹ thuật, sau đó tăng dần tốc độ để đạt sự mượt mà. Khi tập, bạn nên chú ý: giữ cổ tay thả lỏng, lực đều từ cánh tay xuống bàn tay, ngón tay chạm phím gọn gàng, tránh gõ mạnh hoặc quá nhẹ khiến tiếng đàn bị hụt hơi.
Một mẹo quan trọng để fill-in tự nhiên là hãy “nghe” giai điệu chính và ca từ. Khi ca sĩ chuẩn bị lấy hơi hoặc giữa hai câu hát, đó là thời điểm lý tưởng để bạn chèn fill-in. Nếu lạm dụng quá nhiều, fill-in sẽ làm rối giai điệu, nhưng nếu biết đặt đúng chỗ, nó sẽ trở thành cầu nối tuyệt đẹp, giống như người nhạc công đang trò chuyện, đối đáp với giọng hát.
Ngoài ra, bạn nên luyện tập với nhiều mẫu chạy ngón khác nhau. Có thể bắt đầu với fill-in theo mẫu arpeggio (hợp âm rải), sau đó thử fill-in theo thang âm (scale run), rồi kết hợp cả hai. Chơi fill-in ở tốc độ chậm trước để kiểm soát kỹ thuật, sau đó luyện ở tốc độ nhanh hơn cho quen cảm giác. Quan trọng hơn cả là phải rèn luyện trong bối cảnh cụ thể của từng bài nhạc, vì chạy ngón trong ballad sẽ khác với jazz, pop hay rock.
Cuối cùng, một đoạn chạy ngón hay không chỉ nằm ở độ nhanh mà còn ở độ tinh tế và phù hợp. Có khi chỉ cần ba, bốn nốt ngắn gọn nhưng đúng chỗ, đúng tinh thần bài hát, hiệu quả sẽ còn cao hơn cả một chuỗi nốt phức tạp. Chạy ngón là nghệ thuật vừa kỹ thuật, vừa cảm xúc – hãy luyện để ngón tay bạn không chỉ chạy nhanh, mà còn biết “nói” thay cho trái tim.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
