Trong âm nhạc, điều tạo nên sự khác biệt giữa một người chỉ biết bấm đúng phím với một nghệ sĩ thực thụ không nằm ở số lượng nốt nhạc được chơi, mà ở cách mỗi nốt nhạc cất tiếng. Khả năng kiểm soát âm lượng chính là yếu tố giúp tiếng đàn piano có hồn, chạm đến cảm xúc của người nghe và biến bản nhạc từ những ký hiệu vô tri thành một câu chuyện sống động.
Đàn piano vốn được mệnh danh là nhạc cụ có dải động rộng nhất, với khả năng vang lên từ pianissimo mỏng nhẹ như hơi thở cho đến fortissimo mạnh mẽ như tiếng sấm. Chính sự phong phú ấy đòi hỏi người nghệ sĩ phải biết cách cân bằng âm lượng giữa hai bàn tay, giữa giai điệu và phần đệm, để đảm bảo mỗi âm thanh vang lên đều có chỗ đứng và chức năng riêng trong tổng thể bản nhạc.
Trước hết, nguyên tắc cơ bản là tay trái – nơi giữ vai trò Bass và mẫu âm hình đệm – phải tiết chế hơn tay phải, vốn là nơi cất lên giai điệu. Tỉ lệ hợp lý thường được xem là 8 phần cho tay trái và 10 phần cho tay phải. Nếu tay trái vang quá to, nó sẽ lấn át và làm mờ nhạt giai điệu, khiến người nghe mất đi trọng tâm. Ngoại lệ chỉ xảy ra khi Bass rơi vào phách mạnh, lúc đó cần được nhấn để giữ nhịp chắc chắn, nhưng vẫn không bao giờ được vượt qua tiếng hát của giai điệu.
Âm lượng của giai điệu cũng không phải giữ nguyên một cách vô cảm. Nó cần sự lên xuống tự nhiên, giống như hơi thở của con người. Ở phách mạnh, nốt nhạc có thể được nhấn rõ ràng để tạo điểm nhấn, sau đó dần lắng xuống ở các nốt trung gian, rồi lại dâng cao ở cuối câu nhạc. Nếu bản nhạc mang sắc thái trầm buồn, điểm cao nhất không cần quá cực đại, chỉ khoảng mức 8, trong khi nếu bản nhạc vui tươi, sôi nổi, bạn hoàn toàn có thể đẩy lên đến 11 để truyền tải sự bùng nổ cảm xúc. Đây chính là kỹ thuật phrasing – “nói chuyện bằng âm nhạc” – nơi nghệ sĩ biết cách để từng câu nhạc thở, sống và kể chuyện.
Một yếu tố thường bị xem nhẹ nhưng lại cực kỳ quan trọng trong kiểm soát âm lượng là pedal. Nếu giữ pedal quá lâu, âm thanh của các nốt sẽ chồng chất, gây ra sự mờ nhòe, thiếu trong trẻo. Nhấc pedal đúng thời điểm giúp giai điệu tách bạch, sáng rõ và tạo cảm giác như từng chi tiết đều được khắc họa. Nghệ sĩ giàu kinh nghiệm thường kết hợp pedal với độ mạnh nhẹ của tay để tạo ra sự hòa quyện vừa đủ, tránh cảm giác “bẩn” âm thanh.
Âm Bass của tay trái cũng đóng vai trò như xương sống. Nó cần chắc chắn, rơi đúng phách mạnh, giữ cho toàn bộ bản nhạc đứng vững, đồng thời tạo nền để tay phải tự do bay bổng với legato, staccato hay arpeggio. Một bàn tay trái tốt là bàn tay trái biết nhường nhịn, làm việc thầm lặng như một nhạc trưởng, giữ nhịp và nâng đỡ, để bàn tay phải có thể cất lên giọng hát đầy hồn.
Điều quan trọng nhất trong nghệ thuật kiểm soát âm lượng là cảm xúc. Hãy tưởng tượng bạn đang trò chuyện cùng khán giả: có lúc cần thì thầm nhẹ nhàng, có lúc cần cười vang rộn rã, và có khi cần bùng nổ mãnh liệt. Đó chính là cách để biến bản nhạc thành câu chuyện, biến tiếng đàn thành tiếng lòng. Khi bạn điều chỉnh âm lượng bằng cả trái tim, khán giả sẽ không chỉ nghe mà còn cảm nhận được linh hồn của bạn trong từng nốt nhạc.
Kiểm soát âm lượng vì thế không chỉ là một kỹ thuật cơ học, mà là một nghệ thuật cao cấp. Nó đòi hỏi sự quan sát tinh tế, sự lắng nghe nhạy bén và cả khả năng tự điều chỉnh trong khoảnh khắc biểu diễn. Một nghệ sĩ thực thụ sẽ biết khi nào cần để âm nhạc nở rộ, khi nào cần lắng xuống, và khi nào cần để im lặng lên tiếng. Đó chính là lúc âm nhạc vượt khỏi những nốt nhạc trên giấy để trở thành một trải nghiệm sống động, khiến người nghe rung động và nhớ mãi.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin ửng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.
