Pedal là một phần thiết yếu trên đàn piano, không thể thiếu nó trong quá trình chơi để đạt được âm thanh hoàn hảo, mềm mại và truyền cảm. Với ba cái pedal nằm ở phía dưới chân bàn phím, chúng được xem là “bí kíp” giúp tiếng đàn piano phát ra âm thanh đầy đủ hơn.
Trên bản nhạc, ký hiệu “Ped” (Pedale) được sử dụng để biểu thị việc sử dụng pedal, trong khi đó ký hiệu “*” được sử dụng để biểu thị việc nhả pedal. Pedal bên trái được gọi là Soft Pedal, nó giúp cho tiếng đàn Bass trầm vẫn phát ra tiếng vang dài, tương tự như khi sử dụng pedal bên phải. Tuy nhiên, các nốt tiếp theo sau âm Bass của hợp âm bên trái sẽ không có tiếng vang dài như âm Bass nữa. Vì vậy, trong một số tác phẩm âm nhạc, kỹ thuật staccato được sử dụng để xử lý các nốt tiếp theo, đồng thời vẫn đảm bảo được độ ngân dài của âm Bass.
Bên cạnh pedal bên trái, pedal bên phải còn được gọi là Damper Pedal hoặc Sustain Pedal, là pedal phổ biến nhất và có chức năng giữ lại âm thanh của các nốt đàn sau khi tay đánh đã nhả phím. Điều này giúp cho âm thanh của đàn piano vẫn du dương và vang vọng cho đến khi bạn nhả pedal.
Pedal trung tâm hay còn gọi là Sostenuto Pedal, được sử dụng trong một số tác phẩm âm nhạc cụ thể để giữ lại âm thanh của các nốt đàn được chọn, trong khi các nốt khác được chơi như bình thường. Khi sử dụng pedal này, các nốt đàn được giữ lại âm thanh, trong khi các nốt khác sẽ không bị ảnh hưởng bởi pedal. Những tính năng này tạo ra sự đa dạng trong cách chơi đàn piano và cho phép người chơi tạo ra những hiệu ứng âm thanh độc đáo và đầy sáng tạo.
Khi mới bắt đầu học chơi đàn piano, bạn có thể bỏ qua pedal bên trái mà không phải quá lo lắng, vì nó không quá cần thiết cho việc học cơ bản. Tuy nhiên, pedal bên trung tâm là một công cụ hữu ích khi bạn muốn tập đàn một cách yên tĩnh, tránh gây ảnh hưởng đến những người xung quanh hoặc khi bạn muốn tập đàn vào ban đêm mà không muốn gây ồn. Khi sử dụng pedal này và chuyển sang bên trái, âm thanh sẽ được giảm vang hơn một nửa, giúp bạn tập luyện một cách hiệu quả hơn.
Trong khi đó, pedal bên phải hay còn được gọi là pedal sustain, là công cụ được sử dụng phổ biến nhất khi chơi đàn piano. Khi bạn đạp và giữ pedal này, âm thanh của các phím đàn sẽ được giữ lại và dây đàn sẽ tiếp tục rung lên trong một khoảng thời gian dài, tạo ra hiệu ứng âm vang ngân nga. Pedal này rất hữu ích khi chơi các bản nhạc có tính chất tình cảm, lãng mạn và du dương. Nó giúp cho giai điệu và hợp âm của phần đệm hòa quyện với nhau và vang xa, tạo nên cảm giác mềm mại và đầy cảm xúc.
Nếu mới bắt đầu học chơi đàn piano, bạn nên nắm vững cách sử dụng pedal bên phải trước khi tìm hiểu đến cách sử dụng hai pedal còn lại. Pedal bên phải rất hiệu quả khi bạn chơi các nốt trong cùng một hợp âm, chạy ngón hoặc appe. Nó cũng rất hữu ích khi bạn phải chơi các nốt hoa mỹ, ví dụ như các dấu luyến, và cần tạo ra âm thanh mượt mà, mềm mại và đầy cảm xúc. Tuy nhiên, để sử dụng pedal bên phải hiệu quả, bạn cần luyện tập và tạo cho mình phản xạ tự nhiên để đạt được kết quả như mong muốn.
Pedal bên phải trên đàn piano có thể giúp tạo ra âm thanh tuyệt vời, nhưng nếu bạn không sử dụng đúng cách hoặc nếu lực nhấn phím của bạn còn yếu, việc sử dụng pedal này có thể gây ra hiện tượng âm thanh “tạp” hoặc “bẩn”. Nó có thể làm cho các nốt nhạc trở nên mờ nhạt và khó phân biệt, đặc biệt là khi các nốt có cùng cao độ trong khoảng nửa cung đến một cung. Nếu bạn vẫn giữ pedal bên phải khi chuyển từ một hợp âm sang hợp âm khác, các nốt của hợp âm trước và sau sẽ hòa trộn vào nhau, tạo thành một hòa âm mới mà không phải của bất kỳ hợp âm nào, gây khó nghe.
Đối với người mới học đàn, việc sử dụng pedal bên phải quá lâu có thể làm cho tiếng đàn vang rền và nốt nhạc bị hoà trộn vào nhau kéo dài. Tuy nhiên, nếu không sử dụng pedal bên phải, âm thanh của bạn sẽ không đủ mềm mại và thiếu sâu sắc. Điều này có nghĩa là pedal bên phải cần được sử dụng một cách khéo léo để tạo ra âm thanh tốt nhất.
Để luyện tập sử dụng pedal bên phải hiệu quả, bạn nên lắng nghe và cảm nhận những âm thanh mà nó tạo ra. Quay video một đoạn nhạc nào đó mà bạn đang tập để nghe thử hiệu quả của nó và điều chỉnh phù hợp. Hơn nữa, bạn cũng nên học hỏi kỹ thuật piano mới để đạt được hiệu quả tốt nhất trong việc sử dụng pedal bên phải.
Để đạp pedal bên phải một cách hiệu quả, cần tập trung vào ba yếu tố chính sau đây:
- Thứ nhất, định vị thời điểm phù hợp để đạp pedal: Điều này đòi hỏi sự chính xác và tập trung cao độ để xác định thời điểm phù hợp để đạp pedal. Bạn cần phân biệt được lúc nào cần đạp để giữ thăng bằng và tăng tốc độ, và lúc nào thì không cần đạp để giữ thăng bằng. Nếu đạp quá sớm hoặc quá muộn sẽ gây ra mất cân bằng và mất tốc độ, vì vậy việc xác định thời điểm đúng để đạp pedal là rất quan trọng;
- Thứ hai, điều chỉnh độ mạnh yếu khi đạp pedal: Trong khi đạp pedal, bạn cần tập trung vào việc điều chỉnh độ mạnh yếu của lực đạp để đảm bảo hiệu quả tối đa và tránh gây tổn thương cho cơ bắp. Nếu đạp pedal quá sâu hoặc quá lỏng, sẽ không đạt được hiệu quả mong muốn và có thể gây đau đớn cho cơ thể của bạn; và
- Thứ ba, sử dụng pedal đúng cách: Điều này bao gồm việc biết cách sử dụng pedal đúng cách trong các tình huống khác nhau. Bạn cần biết khi nào cần sử dụng pedal bên phải hoặc bên trái, cách điều chỉnh độ cao của yên xe và cách thay đổi số tốc độ để đạt hiệu quả tốt nhất. Sự tỉ mỉ và kiên trì trong việc rèn luyện kỹ năng đạp pedal đúng cách sẽ giúp bạn trở thành một tay đua xe đạp với kỹ năng chuyên nghiệp.
- Về điểm thứ nhất – Xác định đúng thời điểm cần đạp pedal bên phải
- Để chơi đàn piano thành thạo, việc xác định thời điểm đạp pedal bên phải là rất quan trọng. Nhưng đối với những người mới học đàn piano như bạn, phối hợp giữa tay và chân thường gặp khó khăn. Vì vậy, giáo viên thường sẽ hướng dẫn bạn đạp pedal bên phải khi âm bass của hợp âm bên tay trái và nốt giai điệu bên tay phải rơi vào các phách mạnh ở đầu của các ô nhịp. Tuy nhiên, cách này có thể dẫn đến mất độ vang của hợp âm trước khi chân phải được nhấc lên để đạp pedal bên phải ở phách mạnh kế tiếp. Vì vậy, sau khi đã làm chủ kỹ năng tứ chi và nhịp, bạn nên tập đạp pedal bên phải theo kiểu đạp “lỗi nhịp”. Điều này có nghĩa là bạn sẽ nhấc pedal lên vừa ngay tại đầu phách mạnh ô nhịp của hợp âm sau và đạp pedal xuống ngay lập tức sau khi hợp âm vừa được chơi xong. Phương pháp này sẽ giúp giảm thiểu việc mất độ vang của hợp âm trước và không làm ảnh hưởng đến độ vang của hợp âm sau; và
- Đối với các bản nhạc có tiết tấu nhanh hoặc khi phần mẫu âm hình đệm bị lùi về phía tay trái nhiều, bạn sẽ đạp pedal bên phải vào phách mạnh rồi lại nhấc pedal lên để lấy đà để tiếp tục đạp vào pedal bên phải ở phách mạnh kế tiếp sẽ gây ra tiếng ồn rền. Để tránh tình trạng này, bạn nên đạp pedal bên phải ở phách mạnh rồi nhấc pedal lên ngay để không bị ồn rồi chờ cho đến phách mạnh kế tiếp để tiếp tục đạp vào pedal bên phải. Với cách này, âm thanh sẽ được tạo ra một cách tươi sáng và không bị gián đoạn, giúp cho việc chơi đàn piano của bạn trở nên thú vị hơn.
- Về điểm thứ hai – Nên đạp pedal bên phải sâu hoặc lơi?
Khi chơi đàn piano, việc đạp pedal bên phải đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra âm thanh mượt mà và dài hơn. Tuy nhiên, cách đạp pedal sâu hay lơi phụ thuộc chủ yếu vào số lượng hợp âm trong một ô nhịp của bản nhạc. Nếu ô nhịp chỉ có một hợp âm, bạn nên đạp pedal bên phải sâu và giữ đến hết trường canh của ô nhịp đó để tạo ra âm thanh dài và mượt mà. Nhưng nếu ô nhịp có nhiều hơn hai hợp âm, bạn nên đạp pedal bên phải lơi đi một chút để tránh việc âm thanh quá lắp lánh.
Ngoài những yếu tố kỹ thuật, việc đạp pedal bên phải còn phụ thuộc vào cảm nhận của bạn. Nếu bạn chơi piano giỏi thì sẽ có khả năng tự điều chỉnh cách đạp pedal để tạo ra âm thanh phù hợp với ý muốn của mình. Ngoài ra, còn có trường hợp đặc biệt khi bạn cần đạp pedal bên phải lơi mặc dù trong ô nhịp đó chỉ có một hợp âm. Điều này xảy ra khi tác giả bản nhạc có ý đồ liên quan đến nội dung ca từ của bài hát chẳng hạn. Do đó, khi chơi đàn piano, ngoài việc học cách đạp pedal bên phải, bạn cần dành thời gian để tìm hiểu và cảm nhận âm nhạc để có thể tạo ra âm thanh tuyệt vời nhất.
- Về điểm thứ ba – Khi nào bạn sử dụng pedal bên phải và khi nào thì không
Pedal bên phải là một kỹ thuật quan trọng trong chơi đàn piano, đặc biệt là trong các bản nhạc mang tính buồn, tình cảm, lãng mạn và du dương. Tuy nhiên, nó không phải lúc nào cũng phù hợp. Khi bản nhạc yêu cầu kỹ thuật non-legato, bạn nên sử dụng pedal bên phải ở một mức độ hợp lý để không làm mất đi tính chính xác của bản nhạc. Nếu bản nhạc đòi hỏi kỹ thuật staccato để tạo độ nẩy cho bản nhạc hoặc một đoạn nhạc cụ thể, bạn nên tạm thời không sử dụng pedal bên phải.
Chú ý rằng việc sử dụng pedal bên phải không phải lúc nào cũng thích hợp và phù hợp với phong cách âm nhạc và cảm nhận của người chơi. Nếu sử dụng pedal bên phải quá nhiều, bản nhạc sẽ mất tính thăng bằng và khi sử dụng quá ít, sẽ không tạo được hiệu ứng mong muốn. Vì vậy, người chơi cần phải điều chỉnh cách sử dụng pedal để tạo ra âm thanh phù hợp với bản nhạc và ý muốn của mình. Kỹ thuật không chỉ là quan trọng mà còn phụ thuộc vào cảm nhận và tài năng của người chơi.
Tóm lại, sử dụng pedal trên đàn piano là một trong những yếu tố quan trọng để tạo ra bản nhạc chất lượng. Pedal bên phải, trong trường hợp đặc biệt, được sử dụng thường xuyên trong các bản nhạc buồn, tình cảm, lãng mạn và du dương. Tuy nhiên, việc sử dụng pedal không chỉ phụ thuộc vào loại đàn piano và tính chất của bản nhạc, mà còn phụ thuộc vào không gian chơi đàn và nhiều yếu tố khác.
Để tận dụng tối đa lợi ích của pedal, bạn cần liên tục học hỏi và tìm hiểu các kỹ thuật đạp pedal mới phù hợp với chính mình. Bạn cần hiểu rõ từng pedal và từng cây đàn piano để khắc phục nhược điểm và phát huy ưu điểm của chúng.
Bài viết này của tôi được viết trên cơ sở dựa vào những kiến thức âm nhạc mà tôi đã được học cũng như những kinh nghiệm tập chơi đàn piano trong nhiều năm qua. Nếu bạn thấy những thông tin chia sẻ của tôi ở trên là hữu ích cho việc học đàn piano của bạn, xin hãy ủng hộ tôi bằng một cú click chuột vào website này nhé www.phuoc-partner.com. Cám ơn bạn rất nhiều và chúc bạn thành công chinh phục loại nhạc cụ khó tính này nhé. Xin chào bạn.